ARDE LUCUS 2014
Segundo os anos van pasando así vai crecendo a festa e, en cada edición os preparativos empezan a realizarse antes. Este ano, varias panaderías artesanais da cidade coceron pan romano para Arde Lucus. A asociación provincial de fabricantes de pan de Lugo convidou ás tahonas (establecemento no que se elabora pan e outros produtos feitos con fariña) a que se sumasen á iniciativa.
Como ben explicou a súa presidenta, Guadalupe Gómez, elaboraron este pan durante todo o mes de xuño para que todos puidesen degustalo, tanto os foráneos como os visitantes. Este tipo de pan, ademais de ser vendido a particulares, é moi solicitado por algúns hostaleiros para acompañar os menús romanos que ofrecen durante a festa e outros os utilizan para as xornadas Ars Magírica.
A responsable da patronal, que agrupa unhas cento vinte panaderías das duascentas que hai na provincia de Lugo, dixo que o sector estaba a afrontar ben a crise e que o pan de Lugo era un dos maiores tesouros que ten a cidade e a súa provincia. De feito, neses días recibiron en recoñecemento ao seu labor o premio “Embaixadores Lucenses 2014” de parte da Asociación provincial de empresarios de hostalería.
Durante o Arde Lucus as panaderías fixeron pans da época romana e foron elaborados con distintos ingredientes: centeo, millo, mel, pasas, noces, améndoas e mesmo dátiles. Cocéronse pezas duns cinco quilos que se venderon ao peso e para a fermentación usaron o mel, que era o azucre dos romanos.
A asociación provincial de empresarios de confeitería e pastelería de Lugo puxo á venda o pastel oficial Arde Lucus. Este era un biscoito cuxos ingredientes principais eran o mel e os froitos secos: améndoas, noces e abelás. Esta receita foi unha creación da pastelería Mimos, que se inspirou nas tradicións e costumes culinarias da antiga Roma. A receita púxose ao dispor de todos os establecementos da asociación e estivo á venda todo o ano. Ao principio non era moi coñecido, pero esperábase que ese doce se convertese nunha sobremesa imprescindible de todas as mesas na festa do Arde Lucus.
Tamén quixeron sumarse ao Arde Lucus a Academia Galega de Gastronomía, e máis en concreto, a vicepresidencia de Lugo. Quixeron recuperar sete receitas do Convivium (a arte para comer en Roma) para o uso dos restaurantes e das familias por se querían utilizalas nestas festas. A Academia Galega ten a categoría de corporación do Dereito Público, cuxos fins teñen un carácter científico, educativo e cultural.
Para que a realización dos pratos resultase menos problemática introducíronse varios produtos galegos como substitutos dos orixinais, xa que algún deles era difícil de atopar. Doutra banda, actualizáronse outros ingredientes que xa non se utilizan para cociñar ou que simplemente hai outros mellores. As receitas Arde Lucus foron: Caldereta de xabaril, Pullus vardanus, Moretum, Tiropatinam, Patina de asparagis, Guiso de porco en marmelada de albaricoque e Cydonea.
Este ano Cafés Candelas distribuíu sobres de azucre para promocionar a festa. A directiva de márquetin da firma, María Díaz, xunto a Carmen Basadre, presentaron esta iniciativa. Esta última contounos que isto é un impulso para que se incremente a publicidade do Arde Lucus e que neses momentos era fundamental a colaboración con outras entidades para dar a coñecer todo o bo que temos e que atrae a tantos turistas á cidade.
O feito de que calquera persoa en Galicia puidese lembrar que en Lugo se celebra unha festa romana botando un sobre de azucre no seu café era algo importante. Por iso, Cafés Candelas quixo facer unha edición especial de sobres de azucre que, por unha banda, levasen o logo da Muralla Romana do Concello de Lugo, pero feito unha versión co nome de Arde Lucus 2014 e, polo outro lado, unha representación de bandeiras clásicas con imaxes propias da época romana como: unha moeda, un casco, un capitel e un emperador. Destes sobres de azucre repartíronse uns tres millóns e medio por restaurantes de toda Galicia. María Diaz apuntou que con esta decisión de Cafés Candelas, que iniciou a súa actividade empresarial en Lugo, quixeron mostrar o seu apoio á cidade que os viu nacer como empresa e o seu apoio a iniciativas sociais e culturais que favorecen o consumo da marca. Tamén avogou porque a festa obtivese a categoría de Interese Turístico Nacional.
O documental Arde Lucus, do director Brais Revaldería, seguiu gañando premios dentro e fóra de España ao mesmo tempo que contribuía a que a festa romana fose coñecida en todo o mundo. Este documental recibiu entre máis de 30, o premio a mellor director en lingua estranxeira do Festival de cinema de St. Tropez, o premio a mellor documental do Festival Internacional de Noia e o último que recibiu foi o premio á mellor película en Honra á Lingua Española no Festival Internacional de Cinema de Madrid.
No balneario de Lugo houbo dúas xornadas de portas abertas nas que se realizaron talleres e xogos e tamén houbo un ciclo de conferencias nas que se falou de distintos aspectos do mundo romano. Isto foi durante os días nove, dez e once de xuño.
A nube negra de este Arde Lucus foi a folga de recollida de lixo que se convocou xusto para esas datas, causando algúns quebradizos de cabeza e unha considerable tensión entre as institucións gobernamentais. Con todo, como toda nube, só durou unhas poucas horas. Era ben sabido que o Concello non tivo a culpa desta situación, pero o problema necesitaba dunha solución. O goberno local, en previsión de que isto non se solucionase, como así foi, concertou a intervención dunha empresa pública.
O Arde Lucus deste ano celebrouse durante os días 13, 14 e 15 de xuño. Unha das novidades coa que se iniciou a primeira xornada foi a representación da entrada das lexións romanas ao mando de xeneral Caio Antistio “O Vello” polo xa restaurada ponte romana, que é unha das principais vías históricas da cidade. As tropas invasoras formadas por máis dun centenar de soldados romanos procedentes das asociacións Cohors III Lucensium e Cohors Lucensium Praetoria atravesaron a ponte coas súas armas e os seus estandartes ante o público alí congregado.
Mentres, no centro histórico da cidade amurallada, ao fondo da praza Maior, escoitouse o redobre dos tambores que anunciaban aos soldados da Garda Pretoriana, a forza militar destinada a protexer ao emperador e á súa familia. Con todo, este caso era distinto, xa que tiñan que protexer ao Senado e ao alcalde, que chegaban con bos agoiros ao centro histórico da cidade. Acto seguido e despois de dar a bendición, o mandatario e a comitiva reiniciaron a marcha que os levou a percorrer o macellum, sempre acompañados pola música das gaitas. Alí puideron ver desde afiados gladios hispanos, ballestas e arcos ata pedras preciosas, esencias ou especies e unha infinidade de produtos que os cativaron. O cortexo seguiu avanzando entre a multitude ata chegar á Castra e alí puideron ver que se recuperaron do incendio sufrido o ano anterior.
A seguridade reforzouse (con mangueiras e máis extintores) e abriuse outra vía de acceso á maiores da que xa había. As asociacións que alí conviviron mostráronse moi ilusionadas e con moitas gañas de compartir con todos o traballo que realizaran durante todo o ano. A asociación Tir Na N’og, unha das máis prexudicadas polo lume, veu este ano con máis ganas que nunca e mostráronnos a forma de vida dos castrexos das rexións mariñás, desde os núcleos familiares tradicionais ata os seus basurales e concheiras, pezas crave para desentrañar moitos dos enigmas da súa sociedade.
Este ano, Carmen Basadre anunciou que se creou un novo grupo de recreación histórica baseado nas Vestales, que eran sacerdotisas públicas e constituían unha excepción no mundo sacerdotal romano que estaba composto fundamentalmente por homes. A súa principal responsabilidade era a de manter acendido o lume sacro do templo de Vesta no foro romano. Os talleres realizáronse nos primeiros meses do ano e a participación neles implicou o compromiso de participar en tódalas representacións derivadas deste taller durante o Arde Lucus 2014.
Nesta edición houbo asociacións que realizaron actividades específicas para membros doutras organizacións como foi o caso de Caetra Lucensium, que levou a cabo unha serie de actividades no seu campamento para os membros da ONCE durante a segunda xornada da festa. Como contou Manuel Guitar, membro da devandita asociación, fixéronse grupos reducidos e todas as persoas con discapacidade visual puideron coñecer e participar nos diferentes talleres que ían facer como o de cuñaxe de moedas, o de armamento, o taller de escritura en papiro e cera ou o taller olfativo para distinguir os distintos pratos de comida romana. O obxectivo de todo isto é mostrarlles todo o que facían e que eles puidesen experimentar cos outros sentidos as diferentes actividades que levaron a cabo durante a festa.
Esta asociación tamén creou un censo con nomes romanos e todas as persoas que os visitaron, fosen foráneos ou locais, tiveron a oportunidade de adquirir a cidadanía romana. Esta asociación, como en edicións anteriores, pretendía dar a coñecer distintos aspectos da sociedade romana. Neste caso foi a elaboración da tabulae publicae census (o censo dos cidadáns romanos, é dicir, o rexistro público). A iniciativa foi presentada durante a celebración do primeiro Encontro de Cidades Augusteas. Para a ocasión crearon un libro cun centenar de follas de papel de pergamiño e tapas de coiro e nel quedaron inscritos co seu novo nome romano todos os que quixeron facer o trámite civil e obter a cidadanía.
Doutra banda, estivo a asociación Terra Cópora, que colaborou coa Federación de persoas xordas e a sección xuvenil de Asorlu. Todas as persoas que participaron desta asociación puideron facer unha visita guiada polo campamento deste colectivo sempre acompañados por un intérprete. Nesta visita explicáronlles todas as actividades que alí se facían como foi os diferentes procesos téxtiles que usaban, puideron ver tamén un taller de xoiería e o hospital militar de campaña e facer actividades neles.
Este colectivo fixo este ano un mosaico xigante. Ana Saulo, membro desta asociación, dixo que se tratou dun mosaico de oitenta por oitenta, que estivo instalado no seu campamento e que se fixo con azulexos elaborados por eles, pero que estes serían colocados polas persoas que foron visitalos. O resultado final foi unha peza que representaba ao mosaico orixinal que apareceu na Domus Oceani e, unha vez finalizada a festa, sorteouse a través do Facebook de Terra Cópora entre todos os que subiron unha foto nas que se ve a súa achega para realizar o mosaico. Os primeiros que colocaron os seus azulexos foron os nenos e nenas de diferentes colexios de Ferrol e Lugo, xa que o primeiro día do Arde Lucus foron visitar o campamento.
E chegou a segunda xornada do Arde Lucus e con ela o desfile das lexións romanas e das tribos castrexas ao redor da Muralla. Por primeira vez, xuntáronse unhas oitocentas persoas procedentes das asociacións que configuran o Arde Lucus e as tropas que viñeron de Portugal e outras zonas de España a visitarnos. Encabezando a marcha ían as forzas de seguridade, o maxistrado Paulo Fabio Máximo cos gladiadores e as edilas Carmen Basadre, Rosana Rielo e Ana González. Seguidamente pasaron todas as asociacións e grupos que participan na festa: a Cohors III Lucensium, os gladiadores italianos Ars Dimicandi, a Cohors Lucensium Praetoria, Leg-VII Germánica, os Hoplitas libios de Cartago (de Carthago Nova), Lugdunum, Tir Na N’oG, Cívitas Lucensis, Cohors Gall, Terra Cópora, os sorianos de Tierraquemada, Trebas Galaicas, os astures de Carabanzo de Lena, Lucus Équites (co acompañamento da sección Ars Musicae, formada por gaitas e pandeiretas), Mercenarios Galaicos, Guerras Cántabras, Cívitas Limicorum (Ourense), Salesiani Luci Augusti, a asociación de Astures e Romanos (Astorga), Leg VI Viatrix. Nunca fora máis visible a Muralla Romana, símbolo da identidade da cidade de Lugo e dos seus cidadáns.
Unha das asociacións máis implicada en recrear o mundo romano foi a garda pretoriana do colectivo Cohors Lucensium Praetoria. Foron vestidos cos seus uniformes de lexionarios e realizaron unha infinidade de actividades durante a festa, como as exhibicións de loita onde ensinaron como foran as orixes desta especialidade deportiva tan popular e atemporal. A loita foi probablemente un dos deportes máis antigos do mundo. As primeiras informacións que se teñen remóntanse á civilización dos sumerios. Os romanos practicábana durante a súa preparación física e o emperador Augusto deulle un gran impulso nos diferentes xogos deportivos da antigüidade e con Nerón alcanzaron o seu esplendor.
Isto coñéceo ben a Cohors Lucensium Praetoria, xa que entre os seus socios hai un campión de España, Yago Díaz e un campión de loita libre, José Cuba. Eles mostraron como se realizaban os combates e tamén que se pode complementar a competición e o deporte con outros valores. José Cuba lembrounos que practicamente en todas as civilizacións existiu este deporte e mantivéronse modalidades que teñen rangos comúns como, por exemplo, os agarres. A partir de aí foron evolucionando e foi un dos deportes máis practicados en todo o mundo. As súas exhibicións adoitan ser espectaculares e implican moito esforzo e así llo demostrou a Cohors a todos os pequenos que foron velos e que durante unhas horas gozaron coñecendo este tipo de deporte. Moitos saíron moi convencidos de querer practicalo.
Este colectivo tamén recreou o irmandamento entre eles e os soldados da asociación de lanceros Hoplitas Libios de Cartago Nova. O pacto entre ambos se realizou durante as festas murcianas de Carthaginenses e Romanos no ano 2013. E aquí en Lugo, na praza Pio XII ratificouse esta alianza histórica entre as dúas asociacións. Finalizado o desfile, dous representantes de cada colectivo executaron o irmandamento co intercambio de presentes. O xeneral romano entregou unha columna votiva (combinación dunha columna e unha imaxe votiva, ofrecida por promesa ou voto xeralmente de carácter relixioso) e, a cambio, os mercenarios entregáronlles unha falcata (espada de fío curvado orixinaria da iberia prerromana) como mostra de amizade. Crese que ten as súas orixes nos coitelos en forma de fouce da Idade de Ferro e que foi introducida na península Ibérica polos Celtas, o cal distingue ao seu exército.
As razóns polas que se realizou este concordato entre os exércitos remóntanse á festa de Cartagineses contra Romanos, unha celebración de recreación histórica de características similares ao Arde Lucus que se celebra o último domingo do mes de setembro desde o ano 1990 en Cartaxena e á que estivo convidada a Cohors Lucensium Praetoria en 2013. Para eles esta era a primeira vez que estaban na festa e esperábase que eses encontros seguísen realizandose entre ambos colectivos. Os lanceros Hoplitas Libios son guerreiros de infantería pesada, armados con lanzas lacadas en negro e con folla acanalada por ambas caras, escudo (hoplón), coraza, casco etrusco, armadura, espada e greba. A súa insignia son dúas serpes enfrontadas en arco que dan acubillo a un sol nacente baixo o cal camiña o elefante africano A Cohors III Lucensium presentou a súa moeda. Este ano foi un sestercio de bronce do ano 68 d. C., e que estivo en curso durante o breve período de mandato do emperador Servio Sulpicio Galba e que transcorreu entre xuño do ano 68 d. C. e xaneiro do ano seguinte.
Elixiron esta moeda pola significación que tivo este como gobernador da provincia Tarraconense de Hispania e o seu labor como creador da Lexión XII Gémina, núcleo do que provén a Cohors III Lucensium. No anverso poder verse a figura do emperador, mentres que no reverso estaba o reflexo da deusa Vitoria armada con escudo, lanza e casco e descansando xunto a un xabaril. Desta moeda acuñáronse seis mil pezas que durante a festa atopáronse á venda ao prezo de dous euros. Así mesmo, este colectivo fixo unha pulseira que levaba incorporado un denario romano en honra ao deus Jano e que estivo en curso entre o 110 d. C. e o 108 d. C.
Unha novidade deste ano foi o espazo para “The Place of the Ornatrix”, no que os perruqueiros de Lucus Augusti realizaron peiteados de época a todos os que quixesen facelos e se achegasen ao tramo da muralla.
O último día da festa, xa pasadas as dez da noite, as tropas romanas e as tribos castrexas asinaron un acordo de paz histórico despois de tres días de duros enfrontamentos. Así se daba por finalizada esta edición lúdica do Arde Lucus que, segundo o Concello, tivo máis público que ningún outro ano. A este simbólico acto non se puido resistir a vir, o César que chegara recentemente de Roma. Unha vez que foi testemuña de que o pacto foi realizado decidiu retirarse aos seus aposentos pois a viaxe resultáralle esgotadora. O acordo que alí se asinou permitía a ambos bandos vivir en paz na cidade de Lugo, polo menos ata o ano que vén.
As asociacións que se uniron este ano foron:
Os Bárcidas.
A Garda Pretoriana, que foron os soldados de elite do imperio e estaba destinada a protexer ao emperador e á súa familia, aos senadores, a suprimir disturbios e a desarticular complots. Destacou o seu campamento na Praza de San Marcos, xunto á Deputación. Nel recreábase unha domus lucense, cun patio porticado e nel expoñían armas de todo tipo. Eles tamén sobresaían fóra da Muralla, pois moitos eran medallistas de judo e tamén había un campión de España en loita libre. A Garda Pretoriana mostrou que inestable é a corda sobre a que se sostén un gobernante autoritario no poder, salvaron a vida de tantos emperadores como aos que lla arrebataron, pero nunca deixaron de sorprender ao público cos seus desfiles, combates, cambios de garda e co mítico asedio ao monte Medulio. Estiveron instalados na Praciña dá Universidade.
Os Mercenarios Galaicos son unha asociación de castrexos que se encargou de representar a vida cotiá destes pobos e, aproveitando a prohibición que tiñan para entrar na cidade, instalaron o seu campamento extramuros e desta maneira abriron a festa do Arde Lucus aos barrios de fóra do centro histórico. Eles decidiron recrear aos galaicos, xa que esta figura non estaba representada na festa e tamén polo interese na Segunda Guerra Púnica, cando o xeneral Aníbal serviuse de mercenarios galaicos para conquistar o norte de Italia. Estiveron instalados na rúa Soto Freire.
Salesiani Luci Augusti estaba conformada por pais, profesores e alumnos do colexio Divina Pastora-Salesianos e era o máis numeroso do Arde Lucus. Eles levaban participando na festa desde o ano 2006. Durante todo o ano este colectivo realizou talleres relacionados co mundo romano e tamén realizaron saídas culturais. Este ano, por exemplo, foron á Domus de Mitra. No mes de maio realizaron unha exposición na que participaron todos os membros da comunidade educativa. Este ano chamouse “A nosa Muralla, pedra a pedra”. Este colectivo realizou unha particular coreografía de soldados, gladiadores e patricios na praza Pío XII.
O Concello expresou o seu agradecemento aos cento dez establecementos do centro histórico que colaboraron economicamente con catro mil catrocentos sesenta euros para o Arde Lucus 2014. Con estes fondos pagáronse tres actuacións da festa: o Fauno, a fundación Anade e Sons dá Suévia. A todos os locais que colaboraron entregóuselles unhas insignias, tamén en versión dixital para que a puidesen incluír nas súas redes sociais ou nas súas páxinas web.
Di o refraneiro, que non hai rosas sen espiñas e tampouco hai Arde Lucus sen queixas. Neste caso, os usuarios nas redes sociais queixáronse do trato que recibiron nalgúns establecementos, onde os menús de diario desapareceron e aínda non se sabe onde están. Só se podía acceder a un menú predeterminado. Tamén houbo queixas da subida nos prezos das consumicións.
Outra edición que di adeus en espera da seguinte que de novo daravos a benvida.
De gustibus et colon bus non est disputandum (Sobre gustos e cores non cabe disputa ou como se diría agora, non hai nada escrito).
