O colexio de Educación Especial Santa María tamén quixo forma parte de todo o que rodea á festa e ataviáronse coas suas mellores galas de romanos para recibir á concelleira de Cultura, Carmen  Basadre. A esta celebración que organizaron acudiron como convidados os integrantes do centro San Vicente de  Paul,  Aspnais e Cogami.  Todos eles realizaron un desfile no que estiveron acompañados pola asociación da  Cohors III  Lucensium e a concelleira.

A biblioteca Nodal tamén quixo unirse á celebración e para iso realizou un taller infantil titulado “Xogando coa Historia”, para nenos de catro a doce anos.  Realizárono na sala multiusos e foi sobre os xogos na antiga Roma. Así mesmo, houbo unha mostra, “Achégate a Roma”, que foi unha selección de obras literarias sobre costumes, tradicións e feitos históricos.

A moeda oficial deste ano foi un Áureo, que se realizou en bronce e  latón no ano 112 a.  C. No  anverso aparecía o busto do emperador  Trajano e, no reverso, a columna de  Trajano, coroada coa estatua do emperador. Na base había dúas aguias e o tradicional xabaril da asociación da  Cohors III  Lucensium. A moeda simbolizaba a vitoria inminente do  invulnerable emperador  Trajano sobre  Decébalo, rei dos  Dacios. O Áureo foi acuñado entre os anos 98 e 117 d.  C. Houbo dez mil pezas dispoñibles e puidéronse adquirir ao prezo de dous euros. Con elas podíanse pagar as consumicións ou facer as compras nos comercios. Tamén se puxeron á venda a pulseira e o colgante coa moeda a un prezo de cinco euros.

O Arde  Lucus deste ano celebrouse nos días16, 17, 18 e 19 de xuño e a choiva ameazou xa na primeira xornada da festa. Este ano arrincou un xoves coa apertura simbólica das portas da cidade, a cargo da Garda  Pretoriana, e era a primeira vez que se realizaba este acto. Algo máis tarde foi a cerimonia do quince aniversario da festa e, aínda que seguía facendo frío, a choiva deu unha pequena tregua e as asociacións puideron facer a súa entrada triunfal ao fondo da praza Maior.

Máis tarde e con motivo deste aniversario representouse unha parodia sobre o nacemento do Arde  Lucus a mans da compañía  Achádego Teatro. A representación realizouse na praza Maior, entre as estatuas dos fundadores de Lugo, e foi unha peza teatral na que, con moito humor, contábase como naceu a festa romana. A trama ía dun grupo de amigos que se citaron para ir xuntos á festa e debían ir caracterizados, non disfrazados, de galaicos, pero unha parte do grupo apareceron disfrazados de romanos “elegantes”. Ao velos así vestidos burláronse deles gritándolles “menos senadores, máis traballadores”, ao que os outros responderon con “eses castrexos cheiran como os  mexos” con  mofa. A cuadrilla empezouse a imaxinar que había un fortín que estaba diante do  Concello, cousa curiosa, xa que así acabou sendo e, de feito, ao ter unha localización tan privilexiada, sempre foi o máis visitado e fotografado, así como o que lucía un espectacular armamento bélico.

A parodia, xunto cos anteriores actos, deron por inaugurada a festa e, aínda que o tempo non foi agradable, a noite pechouse cunha cea na praza de Santa María, na que instalaron unha carpa debido á adversa climatoloxía e na que se tentaron recrear o que foi un banquete romano, ao que chamaron “ Convivium”. Esta foi servida polo restaurante Porta Santiago, que lles serviu: unha  tosta de ceboliñas con salsa agridoce de requeixo, pasas e piñóns; mexillóns con allos porros e  nébeda (da familia da menta, xa se utilizaba no Imperio romano para cociñar e como herba medicinal para curar problemas de intestino, febres e controlar a ansiedade); costelas de porco con albaricoque e de sobremesas a torta Arde  Lucus, uvas e  melón. Nese mesmo lugar e case ao mesmo tempo representouse o musical: Hércules.

Este musical estreouse en Mérida no Festival de Teatro Clásico e fora un éxito entre o público e a crítica. Foi interpretado por unha icona da canción  melódica española dos anos setenta, o cantante Pablo Abraira, que regresaba ao teatro musical interpretando ao gran heroe da mitoloxía  grecolatina. No musical vemos a un Hércules  avellentado que, pasados os anos e a fama, gáñase a vida actuando en teatros de provincias embarcado nunha  troupe circense. Así, mediante números circenses, vai mostrando as probas que a deusa  Hera impúxolle a Hércules en vinganza por ser o fillo  bastardo de  Zeus. Con todo, o que sempre buscou este heroe en realidade é o amor dunha muller inalcanzable. Ao fin e ao cabo, como en todas as grandes historias, acaba por florecer a auténtica natureza de Hércules, que é o que desexa para si todo ser humano: vivir unha vida chea de aventuras sen renunciar aos seus valores e buscar o imposible, a eterna felicidade.

Na segunda e terceira xornada da festa recuperouse o bo tempo e as rúas asolagáronse dunha multitude de xente curiosa por ver todo o que se lles ofrecía. Na  Castra xa estaba todo preparado para que as persoas que a visitasen puidesen ver e documentarse sobre como vivían os pobos castrexos e romanos. Para iso incorporáronse máis actividades e tamén se prepararon construcións novas.

Na visita podíase ver, por exemplo, o campamento de  Caetra  Lucensium, onde se exercitaban os sentidos cos aceites e as cremas que utilizaban en cosmética. Tamén se mostraron vellos oficios como: a ferrería ou o taller de cuñaxe de moedas e o das armas de gladiadores. Púidose entrar nun  Thermopolium, que recreaba un establecemento máis ben pequeno ao que acudía o pobo e onde se servían comidas quentes, que podían comerse alí ou levar para casa. Os prezos eran baixos e o cheiro dos produtos cociñados alimentaba os sentidos, o cal contrastaba co fedor que desprendían as  letrinas. Para conseguir ese cheiro intenso e desagradable, recorreron a peixe podrecido que mantiveron alí durante semanas.

A poucos metros estivo Terra  Cópora, que ao carón tiña unha cabana celta con cociña, un muíño de pan, un torno de olería, cerámicas e peles. E, alén, estaba o  Valetudinarium (boa saúde), un edificio romano equivalente aos hospitais de hoxe. Crese que era un lugar de descanso e  sanación dos militares e escravos, aínda que estes últimos normalmente curábanse a base de remedios caseiros feitos con herbas medicinais.

Os animais foron os que mandaron no campamento da asociación  Lucus Équites. Na entrada puidéronse ver catro  porcos celtas, baixo unha recreación das portas da muralla romana. Os pequenos que viñeron de visita a este campamento puideron gozar dando un paseo nun dos cinco cabalos que tiñan ou dando unha volta nunha  biga.

Un dos aspectos que destaca á asociación Clan de Breogán foi a perfección na reprodución das armas, en concreto, a espada e o puñal utilizados posiblemente para rituais no campamento. Estes foron unha réplica dos restos atopados no occidente de Asturias. A mostra tamén recollía reproducións de  torques, da diadema de Elviña, das  fíbulas ( hebilla ou broche de ferro, bronce ou algún metal precioso que se usaba antigamente a modo de  imperdible para suxeitar as pezas de vestir) ou os  tahalís (peza de coiro que cruza o peito e que pode ir suxeita ao cinto ou en bandoleira e serve para soster a  vaina dun puñal ou dunha espada). Este colectivo quixo recrear o mundo castrexo tanto en útiles como en todo o referente á relixión dos druídas. Tamén se expuxeron distintos tipos de herbas medicinais explicando para que servían e como se utilizaban.

Saíndo da  Castra púidose seguir a visita por outros edificios representativos desta cidade romana, como pode ser a sede do senado, que este ano incorporara unhas vistosas columnas na entrada. Na parte dianteira atopábase a zona pública na que os visitantes puideron ver a recreación dunha  escribanía realizada pola asociación  Senatus  Lucus  Augusti, na que se mostraron os instrumentos que utilizaban os romanos para escribir, como as  tablillas de cera. Tamén se podía adquirir aquí o  salvoconducto para entrar na cidade. Na parte de atrás atopábase a zona privada, onde os senadores e os seus amigos farían vida durante os días que durasen os festexos.

Do outro lado da rúa púidose ver a  Trebas Galaicas cun ariete romano ás portas do seu campamento e un guerreiro galaico dentro. No interior había unha cabana e reproducións de petroglifos de Lugo, Pontevedra e Sarria realizados polos primeiros membros da asociación e que os nenos puideron  calcar, se así o querían. Houbo tamén algúns postos de artesanía e quen os visitou puideron adquirir complementos para a festa ( torques, espadas…) realizados por eles para sacar algo de diñeiro.

Algo máis abaixo estaba o fortín dos Mercenarios Galaicos. Eles loitaban para quen máis lles pagaba, pero iso non lles restaba hospitalidade e, por iso, durante estes días de festa, abriron as portas do seu campamento para mostrar aos visitantes o  ajuar das súas casas, o seu tradicional muíño ou para relatar con nostalxia a época en que cruzaron os Alpes, á beira de Aníbal, un xeneral  cartaxinés que estaba ao mando dun exército de cincuenta mil homes, oito mil cabalos e trinta e sete elefantes. Aínda que durante moitos anos os castrexos e os romanos viviron vidas separadas e, durante outros moitos estiveron a combater entre eles, nestes días ambalas dúas civilizacións conviven en harmonía na cidade romana de  Lucus  Augusti. Neste campamento tamén houbo talleres e actividades para os nenos. Ademais, foron os encargados de preparar a queimada pola noite.

Algo que se puido ir observando era que as asociacións de recreación histórica da cidade supéranse a si mesmas en cada edición da festa, pero non se podía deixar de lado outras actividades, como  a do grupo de teatro Nostrum Cai, que representaron “A vida de  Brian” e que tamén foi interpretada en linguaxe de signos.

Outro dos espectáculos que se realizaron este ano por primeira vez foi o que ofreceu a empresa  MBC Servizos audiovisuais. Esta foi unha experiencia de realidade aumentada, un soño no tempo no que os carros romanos se deslizában polas calzadas e na que os viandantes puideron gozar dunha experiencia interactiva coma se estivesen realmente mergullados nesa época, na cidade de  Lucus  Augusti. Esta proxección se  levou a cabo na Rolda da Muralla, á altura da  Mosqueira.

Os romanos crían que o lume estaba intimamente vinculado co benestar de Roma. Por iso debe ser que o Arde  Lucus tamén sempre ten presente o lume, como é o espectáculo que se realiza á medianoite do sábado nas costas do parque de Rosalía de Castro: a queima da muralla. Este ano, como novidade, houbo un espectáculo de pirotecnia na praza de Santo Domingo e na rúa da Raíña chamado “O carro de  Baco”.

O desafío dos Titáns foi outro dos espectáculos que se estreaban nesta festa e celebrouse a noite do venres na  esplanada do Pavillón Municipal dos Deportes. Nel recreáronse as aventuras que vivían os titáns e as probas ás que lles sometían os deuses romanos. Este foi un dos espectáculos polo que había que pagar dous euros de entrada.

O domingo, como xa é tradicional na última xornada da festa, tivo lugar o desfile dos colexios no que este ano desfilaron vinte centros de ensino da cidade.  Tampouco faltou o acto final que protagonizaban as lexións romanas e as tribos castrexas no que selaron a paz ata o ano seguinte. Un pouco máis tarde realizouse o peche de portas da muralla romana por parte da Garda  Pretoriana mentres as  Vestales preservaban o Lume Sacro ata o Arde  Lucus 2017.

A literatura tamén formou parte desta festa e era unha boa arma para mergullarse no mundo romano. Na cidade de Lugo tívose a oportunidade de coñecer nestes días a dous escritores locais. Unha delas era Olga Roma, que acababa de publicar “Os fillos do Senador”, unha historia situada en Roma, antes de que fose construída a urbe de  Lucus  Augusti. A historia está situada na guerra que enfrontaba a César e  Pompeyo. O protagonista, o senador  Servilio, é un personaxe ficticio que incorpora a unha familia romana que existiu na realidade. El tívose que ir á guerra, pero antes de marchar encárgalle ao seu fillo maior que coide de todos e que non se movan da vila onde vivían mentres durase a guerra. Desobedecendo ao seu pai, volve a Roma xunto aos seus catro irmáns e as súas cinco nais. Naquel momento Roma era unha cidade insegura e sen goberno e os fillos do senador descubrirían que as loitas e as intrigas estaban máis preto do que crían e que, inevitablemente, terminarían enredándose nas súas vidas, quixéseno ou non. Esta era a terceira novela da autora lucense que se estreou no mundo literario con “O xogador de xadrez”, unha historia ambientada na cidade de Lugo na Idade Media e que foi finalista do premio Torrente Ballester.

A outra opción foi o libro de Francisco Narla, recentemente publicado e que leva por título “Onde  aúllan os outeiros”. A obra, que fora presentada no Círculo das Artes de Lugo, trasládanos á  Hispania Romana, máis concretamente aos bosques dos montes de Galicia, ao cal se despraza un grupo de homes da confianza do César co obxectivo de atopar ouro. Con todo, ao dar morte a unha loba embarazada, o último macho  sobrevivinte, un astuto, vello e enorme lobo perseguiraos na súa viaxe a Roma para cobrarse vinganza e destruír os plans secretos de Julio César. Francisco Narla (1978) é comandante dunha liña aérea e escritor. Tiña no seu haber varias novelas históricas como: “Os lobos do centeo”, “ Assur” ou “ Ronin”, coa que se consagrou como un dos escritores máis versátiles e  talentosos de novela histórica do noso país.

Este ano o Arde  Lucus contou con tres testemuñas de excepción da pacífica convivencia entre castrexos e romanos e que eran Patrimonio da Humanidade, xa todos saben que a Muralla Romana era un, e este ano uníronselle outros dous: o Camiño Primitivo e a Catedral.

A alcaldesa, Lara Méndez, lembrou que o Concello seguía traballando para presentar a documentación necesaria para conseguir que a festa fose declarada de Interese Turístico Nacional. Isto serviría como reclamo para promocionar a festa no ámbito nacional e tamén con vistas a proxectala ao exterior. De feito, o presidente da asociación española de Festas e Recreacións Históricas, Antonio Madrid, que estaba en Lugo nestas datas, dixo que estaba realmente impresionado coa implicación da cidade no desenvolvemento da festa. Ela tamén comentou que se cumpriron os obxectivos da festa e mostrouse impresionada polo gran traballo que realizaban as asociacións, así como a gran implicación de todos os lucenses. Por outra banda, dixo que o  Concello estudaría fixar como festivo local ou o venres ou o luns posterior á festa e que este iría en detrimento do martes de Entroido, xa que a cidade vive máis o Arde  Lucus. Terase en conta a opinión dos distintos colectivos para tomar a decisión.

Unha das queixas deste ano, como tamén é clásico, foi a falta de implicación dun dos colectivos que sae máis favorecido da celebración da festa: a hostalería, pero creo que dicir algo máis é unha perda de tempo. Outra queixa que houbo é que algunhas actividades iniciáronse con atraso e que é difícil distinguir entre as actividades que se realizan por primeira vez e as que xa son un clásico, de tantas que hai.

As asociacións que debutaron nesta edición foron: Clan de Breogán, que se basean na investigación e na rigorosidade histórica. Dedícanse á divulgación da cultura prerromana da antiga  Gallaecia e fomentan os valores históricos e culturais da provincia. Naceu en outubro do ano anterior e intégrana unhas vinte persoas. O seu campamento situouse na  Castra, onde se pode ver reconstrucións de obxectos cotiáns realizadas polos seus membros.

A outra asociación foi  Pax Romana, que naceu en maio deste ano e que está integrada por unhas vinte e cinco persoas. Querían demostrar que a herdanza do pasado romano vai máis aló do bélico. O que máis lle interesa a esta asociación cultural é a divulgación e a recreación histórica. O seu proxecto inicialmente pequeno vai encamiñado a difundir as tarefas e costumes que marcaron e definiron a cidadanía da época, entre elas os costumes sociais, a organización política, as crenzas relixiosas, a enxeñería, o sistema educativo, o sistema monetario, a saúde… Sempre sen esquecerse do exército, que tanto lles deu. Esta idea de divulgar o cotián é a que moveu á A. C. D. R. H.  Pax Romana  Lucus. Eles programaron varios talleres para informar sobre diferentes aspectos da época. O seu campamento estivo na praza da Constitución.

E de novo dicimos adeus a outra edición desexando que a do ano que vén xa sexa de Interese Turístico Nacional e, como ben dixo  Virgilio: “ Possunt  quia  posse  videntur” (Poden os que cren que poden).