Este ano tamén se realizaron talleres culturais. Algúns deles de forma presencial, como o de elaboración de velas, de coroas romanas, outro sobre como converterse en guerreiro e como elaborar unha cota de malla, o de herbas medicinais, de reloxos de sol e o da simboloxía sexual da antigüidade. A maioría realizáronse por vía telemática e neles podíase aprender sobre ourivaría castrexa, cerámica galaica, que o realizou a asociación  Trebas Galaicas, vestimenta e cociña romana e cuñaxe de moedas entre moitos outros que se fixeron.

Entre os concursos organizados este ano estivo a segunda edición do concurso de relatos sobre a chegada dun clan galaico e o de decoración e adornos de balcóns e fachadas. Os premios deste último consistiron en cincocentos euros nunha tarxeta para consumir en comercios e hostalería da cidade, un xamón e unha caixa de viño. Ademais, tamén se realizou o concurso de caracterización do Arde  Lucus, no que para participar só tíñase que facer unha foto e presentala polos medios indicados no xornal O Progreso. Houbo un xurado que foi o encargado de designar as mellores caracterizacións e os premios foron un individual que consistía en cincocentos euros nunha tarxeta para consumir no comercio e hostalería de Lugo, un xamón e unha caixa de viño. O premio ao mellor grupo era de mil euros para consumir no comercio e hostalería local, un xamón, dez lotes de embutidos e unha caixa de viño. Como colofón realizouse entre todos os concursantes que participaron un sorteo dun bono para dúas persoas nun balneario que incluía a estancia dunha noite, almorzo, un circuíto termal e unha tarxeta de cen euros para consumir nos comercios e hostalería da cidade.

Sobre finais de maio deu comezo o ciclo de conferencias que organizou a asociación  Cohors III  Lucensium. O escritor Gabriel  Castelló Alonso, autor da novela histórica “ Octavio Augusto”, foi o encargado de inaugurar este ciclo composto de seis charlas co que se pretendía dar voz aos mozos investigadores, que tiveron a oportunidade de mostrar os estudos que se realizaron sobre aspectos singulares do pasado histórico da cidade de Lugo. A esta charla seguiulle a realizada polo arqueólogo Francisco  Hervés, que tratou sobre Alfonso II de Lugo e a da arqueóloga María Luz Fernández Sánchez, que falou sobre escavacións en Lugo. Posteriormente,  tivo lugar a conferencia da licenciada en Historia da arte María del Carmen Sánchez  Millao sobre “A Neveira de  Montirón”, un elemento único da arqueoloxía galega e que é descoñecido pola maioría da xente. Seguiulle a do arqueólogo Roberto Bartolomeu Abraira sobre a cerámica en  Lucus  Augusti e a última foi a da restauradora Iria López Baltar, que disertou sobre a problemática de conservación dos xacementos  musealizados na cidade, xa que ela é a encargada do seu mantemento desde 2019. Todas as charlas efectuáronse no salón de actos da Deputación Provincial ás oito da tarde cun aforo máximo de trinta persoas.

Este colectivo tamén preparou unha cerimonia de conta atrás para o inicio do Arde  Lucus, que se realizou o día vinte e nove de maio nas escaleiras do Bispado. O acto, ao que acudiu a alcaldesa Lara Méndez xunto co concelleiro de Mocidade Mauricio  Repetto e a concelleira de Desenvolvemento Ana González, tivo lugar en dous escenarios diferentes. Nun inicio foi na praza de Santa María, onde as dezanove asociacións realizaron unha pequena recreación do  Natalicio portando os seus estandartes. A alcaldesa, acompañada das asociacións debidamente caracterizadas para a ocasión, explicou nun breve discurso que esta edición non ía poder desenvolverse ao completo debido ás limitacións impostas por mor da pandemia. Ás palabras de Lara Méndez seguíronlle as de Paulo Fabio Máximo, que despois foron reproducidas en varios idiomas co fin de avanzar na internacionalización da festa. Desde alí fóronse desfilando polas rúas do centro histórico ata a porta de San Fernando, deixando instalado un reloxo simbólico no xardín da  Mosqueira, unha maqueta feita con plantas que cada día iranse adaptando para ir anunciando os días que faltaban para o inicio da celebración así ata que esta dea comezo.

Na axenda cultural deste ano tamén houbo un evento onde se conxugou o Patrimonio romano co vinícola. Iniciouse cunha actividade diferente do sector vinícola con representación de adegas de especial relevancia no territorio galego e con vinculación ás vías romanas. Realizouse no Atrio da Catedral e levou por nome “ Lucus  in vino veritas”. leváronse a cabo catas de augardentes e de licores tradicionais galegos impartidas por Sonia Otero Padín, degustacións, unha exposición de máis de vinte e cinco adegas de toda a península, un concurso de catas por equipos con Juanjo  Treus, charlas e  showcooking coa asociación Provincial de Cociñeiros de Lugo. Finalizou co concerto musical do grupo  Supreme Jazz Dúo.

Doutra banda, a asociación Asemblearias de  Lucus  Augusti levaron a cabo unhas charlas que foron en consonancia co traballo que realizan, que é dar protagonismo ás mulleres que foron importantes na Antiga Roma e que foron silenciadas pola historia. Á parte de seguir fomentando a investigación nun campo que aínda non é moi coñecido. Unha das charlas foi a que deu Alicia Padrón sobre “Mulleres na Roma Clásica”. Ela é doutora en medicina, profesión que desempeña dedicándose á investigación científica. Simultaneamente escribiu relatos inspirados polas clásicas Roma e Grecia, de cuxos xacementos é unha experta. A súa última novela “Retorno a Roma” foi todo un éxito entre a crítica e o público e desenvólvese durante os catro meses anteriores ao asasinato de Julio César.

Para reavivar a chama, o  grafiteiro lucense Diego Anido, máis ben coñecido por Diego  As, que se convertera en campión Nacional de  Grafitis hai apenas unhas semanas, realizou para esta  XX edición un mural á altura das  Estantigas. A obra que se finalizou na primeira xornada da festa e  representou a un impresionante Cayo Julio César, militar e político romano, que desde a súa posición contempla e vixía a Muralla de  Lucus  Augusti. É unha imaxe impresionante que non deixa indiferente a ninguén a pesar de que  As non puido darlle cor debido a que as normas que marca Patrimonio Histórico non permiten pintar as fachadas da Rolda da Muralla de calquera cor debida á proximidade co monumento.

E a festa por fin chegou e celebrouse durante os días dezasete, dezaoito, dezanove e vinte de xuño. Nela desenvolvéronse sobre medio centenar de actividades organizadas polas asociacións que, xunto ao  Concello, fan posible   que a festa siga viva e en constante evolución. Para iso, mesturaron as actividades presenciais coas de formato en liña. Para inaugurar a festa realizouse o acto de acendido do lume sacro de  Vesta na praza Maior, pero este foi retransmitido a través das redes sociais. Sobre as nove da noite estaba programada a entrada das lexións pola ponte romana e a toma da cidade, pero tívose que suspender debido ás condicións climatolóxicas, pois non paraba de chover. No seu lugar houbo un acto simbólico no que participaron un reducido grupo formado por membros das asociacións Cohors III  Lucensium, a Garda  Pretoriana,  Lucus  Équites e  Pax Romana acompañados dos concelleiros Mauricio  Repetto e Ana González Abelleira. Foi un acto máis ben sobrio e, despois de tomarse a foto oficial, deron por iniciada a festa de recreación histórica.

Máis tarde foi o concerto do grupo musical “Califato ¾” na chaira do Pavillón Municipal no que houbo bastante presenza de público. Este grupo do sur de España, que definiu a súa música como folclore futurista, cantou os seus temas nos que se mesturan diferentes estilos que van desde a música tradicional andaluza á música electrónica ou das sevillanas ao  hip  hop.

Este ano, das dezanove asociacións de recreación histórica que hai, un total de dezaseis montaron o seu campamento. As outras tamén interactuaron, pero con actividades polas redes sociais. O colectivo máis veterano, a  Cohors III  Lucensium, formado por uns oitenta homes, aínda que este ano só participaron ao redor de cincuenta, optou por instalar un campamento de campaña que estivo formado por unha tenda médica, catro de  contubernios e unha do  centurión entre outras cousas. Nel situaron tamén a colección completa de armamento pesado que xa se expuxo noutras edicións. Non faltou nin a  catapulta, nin o ariete. O presidente deste colectivo, Miguel  Alvelo, dixo que con este campamento quixeron mostrar como fora a vida cotiá dos lexionarios romanos e os visitantes puideron ver como se forxaban as armas na frágua, como eran as  letrinas de augas maiores ou como sacaban a auga do pozo coa noria de  Cangilones.

O que eles querían conseguir ante todo era darlle un toque de normalidade á festa, aínda que este ano tampouco se podía ter convidados doutras asociacións de dentro e fóra de España coas que estivesen  irmandados, pero si que realizaron un foro dixital cos representantes das lexións de  Rumania, Moldavia e Italia ás que se uniron a de Punta Humbría (Huelva) e a de Sagunto (Valencia). A  Cohors III  Lucensium realizou desfiles polas rúas céntricas da cidade, aínda que de forma individual.

O presidente considera que o ano que vén débense xuntar forzas para recuperar o esplendor da festa e seguir evolucionando. Por iso fixo un chamamento ás demais asociacións e ás entidades públicas para que entre todos poidan conseguilo.

Doutra banda, o presidente da asociación  Trebas Galaicas, José Angel Otero,  comentou que non se podía permitir que a chama do Arde  Lucus se apagase. Este colectivo celebrou este ano o seu décimo aniversario e montou un campamento de catrocentos metros cadrados, no que se fixeron visitas guiadas para grupos que non podían exceder de dez persoas. Nada máis entrar podíase ver unha  panoplia (vestimenta completa de armadura) e unha colección de armas entre a que había escudos e espadas.

Neste campamento estivo exposta unha réplica da  Pedra Formosa achada en Portugal, que segundo explicaron tiña na súa parte inferior unha  poterna, unha pequena abertura que permitía o paso dun corpo, en posición de  decúbito  supino e que se cría que servía para separar a zona quente da fría e así aproveitar mellor a calor e o vapor que este xeraba. Relacionado con este tema púidose ver a maqueta dunha sauna galaica que despois cos anos foi adoptada polos romanos, tal e como se pode ver nas Termas de Lugo. As instalacións deste campamento están custodiadas pola reprodución dun guerreiro galaico duns tres metros de altura moi parecido aos atopados en Portugal como foi o de Vila Real, Porto  ou o  Cádavo.

Tamén se puideron ver reproducións de petróglifos achados en diferentes puntos de Galicia, como o do castro de  Formigueiros ou o de Santa Comba e están feitos en cantería ou baldosa. Algo que quixo deixar moi claro o presidente deste colectivo é que antes da chegada dos romanos desenvolveuse en Galicia a Cultura  Castrexa do Noroeste.

As asociacións optaron este ano por realizar actividades coas que se puidesen dar a coñecer aspectos da cultura romana e castrexa. No parque de Rosalía de Castro instalouse Os  Castra, con cinco campamentos dos seis que son habitualmente.

Cívitas  Lucensis tivo unha mostra fotográfica e unha exposición castrexo-romana. O colectivo Clan de Breogán, que tivo un  photocall 3D, tamén mostrou os usos e costumes galaicos, pallozas, guerreiros e vestimenta galaica e secado de peles.  Lugdunum ensinounos un  armerum, decoración castrexa, a maqueta dunha palloza con aveños e os ritos do horóscopo celta. Terra  Copora recreou tendas romanas e cabanas castrexas e  Salesiani  Lucus  Augusti, a loita de gladiadores, pérgola con vestimenta, tenda de  contubernio e exposición e talleres de elaboración de cota de malla.

Os Mercenarios Galaicos, a maiores de exponer o armamento galaico,  realizaron diferentes talleres como o de elaboración do pan e o de traballos en madeira e na fragua. O campamento de  Lucus Équites, onde houbo unha mostra de animais, podíase ver como se realizaban diferentes oficios como o de cuñaxe de moedas, a escritura no imperio romano, cestería ou o uso do tear.  Pax Romana mostrounos como levaban a cabo as ofrendas aos deuses e ensinounos unha oficina actuari, con tipografías, documentos, ferramentas e materiais da escrita romana, así como a Ceca ou oficina de acuñación de moeda.  Con  Caetra  Lucensium púidose aprender a escribir como os romanos nos talleres de escritura que realizaron, así como o de instrumentos médicos e métodos de curación, ademáis de espoñer a súa bomba dauga. A Garda  Pretoriana mostrou unha maqueta de  Lucus  Augusti do século IV e unha exposición das condecoracións que recibían os lexionarios. As Asemblearias instaladas no xardín do Museo Provincial realizaron unha exposición de vestimenta  patricia e ata dezaseis charlas e conferencias sobre importantes figuras romanas femininas.  Tir  Na  N’ og interactuou polas redes sociais e explicaron como era o proceso de elaboración da cerámica.  Lucus  Icenas  Miliatore, estivo cun asentamento e recepción da raíña  Boudica e amosáronoso nacimento dun Guerreiro, a bendizón de Andraste e tamén realizaron a grabación do vídeo “Rebelión da Reina Guerreira”. Doutra banda, Ara Roma, no seu Templo instalado detrás do Concello como sempre, fixéronos os auspicios dos augures, leváronnos de voda, ensináronos a facer candeas e aceites esenciais e tamén un sacrificio en honor das deusas e bendeciron as tropas romanas. E o percorrido acabou coa recentemente chegada asociación  Kertix, que expuxo unha colección de marionetas mitolóxicas e outra de fauna e vexetación dos murais romanos. Tamén tiveron talleres de teares e unha exposición de cestería galo-romana e marionetas.

O  Civitis  Honoris deste ano foi entregado durante a xornada do venres a catro colectivos sociais: os traballadores do sector da alimentación, os servizos sociais, o transporte e a sanidade, este último a través do 061. O acto simbólico celebrouse no parque de Rosalía de Castro e o encargado de entregar as medallas non foi outro que o  mismísimo César acompañado por algúns edís.

Este día tamén se inaugurou no mesmo parque o  Macellum, no que houbo unha trintena de postos. Este ocupou a esquina do parque onde estaba instalado o templete e os postos rodeábano formando un circuíto que lles permitiu manter a distancia entre eles e a dos visitantes poder camiñar con folgura. Este ano foi máis reducido debido ás medidas sanitarias e trasladado do seu lugar habitual na praza Maior, aínda que si estivo ben publicitado e cunha boa organización. Con todo, algúns artesáns queixáronse polo feito de que a xente tivese que trasladarse expresamente ata alí para comprar, xa que lles restou afluencia, á parte de que o tempo non acompañou en ningún momento. Algúns mesmo estaban preocupados porque non sabían se sacarían para recuperar o que pagaran por estar no Arde  Lucus, sempre obtiveran óptimos resultados durante a festa e esperaban que os días seguintes fosen mellor.

Sobre as seis e media da tarde houbo na  Calella do Hospital unha representación teatral que levou por título “ Histriones  et  Saltatores”, a cargo do grupo de teatro Nostrum Cai, que realizou unha segunda función sobre as oito da tarde. Xa cara ao final da xornada foi a actuación de Xabier Díaz e as Adufeiras de Salitre no Pavillón Municipal na que as entradas se esgotaron.

O sábado, aínda que non fixo unha calor esaxerada, polo menos non houbo máis choiva. Cara á tarde mesmo saíu o sol, o cal animou aos lucenses e aos visitantes para gozar da festa. O ambiente íase parecendo máis ao que estabamos habituados, aínda que sempre dentro das limitacións impostas debido á pandemia e cos aforos limitados. Con todo, as estampas dos campamentos montados, a xente de Lugo, que niso é única, volvendo vestir as súas mellores galas de romanos e castrexos e a animación que se viu polas rúas trouxéronnos á memoria recordos doutras edicións onde Lugo dábao todo por manter viva a chama da festa que tanto representa para a cidade a todos os niveis.

Os pequenos puideron gozar da representación musical da obra de teatro “Hércules” e de novo volveron celebrar vodas romanas e celtas sempre baixo previa inscrición. Xa sobre as oito e media da tarde foi o concerto do grupo  Oreka  Tx na chaira do auditorio.

O último día da festa volveu ter ao tempo como protagonista, pois non deixou de chover, o que levou a xente a permanecer nas súas casas ou en espazos pechados. O ambiente na rúa baixou notablemente, o que se deixou notar especialmente para os postos do  Macellum e para os locais de hostalería. A pesar diso, realizáronse desfiles das lexións en grupos pequenos que non se anunciaron para evitar aglomeracións e mantivéronse as vodas celtas e romanas e as actuacións teatrais, aínda que sempre acompañados polo paraugas.

A celebración chegou ao seu fin co apagado do lume sacro de  Vesta. O acto foi trasladado á carpa instalada na  Calella do Hospital e tamén se realizou un  Armilustrium (o  Armilustrium é un festival de purificación e  limpeza de armas, que se celebraba no monte  Aventino, ao sur de Roma onde se achaba o  vicus  armilustri) como acto final de recollida de armas.

Este ano púidose dicir que foi un ano de transición para a festa, xa que non se celebraron actos multitudinarios como puido ser o desfile das asociacións ou as representacións do circo romano. O que se pretendeu en todo momento é que a xente non se aglutinase nun mesmo sitio. O  Concello quixo poñer o punto de atención nos campamentos dos colectivos, onde o aforo estivo permanentemente controlado. O que prevaleceu neste Arde  Lucus foi, en todo momento, a seguridade cidadá. Así mesmo, foi unha celebración na que quedou patente a responsabilidade mostrada pola cidadanía, así como o compromiso das asociacións coa festa. No pensamento de todos esta o desexo de que o ano que vén se poida realizar unha celebración ao grande, viva, dinámica e co espírito que se merece esta festa de recreación histórica.

O concelleiro Mauricio  Repetto manifestou que se segue traballando para que o ano que vén sexa nomeada Festa de Interese Turístico Internacional. A intención era entregar toda a documentación requirida este ano e cumprir os trámites requiridos entre eles o ter en varios idiomas os folletos e as redes sociais, ademais débense ter publicacións na prensa sobre a festa e tamén que fose mencionada nos medios de comunicación internacionais. De feito, este ano chegouse a preto de cincocentas mil persoas a través das redes sociais a países tan dispares como foron Portugal, Italia, Reino Unido, Arxentina, Bolivia, Estados Unidos e por suposto España. E a pesar de que a festa estivo na súa maior parte acompañada pola choiva e as baixas temperaturas, pódese dicir que foi un éxito a vixésima edición do Arde  Lucus.

Despedimos esta edición, que xunto á do ano pasado foron un breve  impasse do continuo crecemento do Arde  Lucus, cunha frase de  Publio Ovidio:

“Ut desint vires,  tamen  est  laudanda  voluntas” (Aínda que nos falten as forzas, debe encomiarse a vontade).